Gretig laat de boekenwereld zich ritmeren door de gang van de jaargetijden. En vooral door de magie van kerst, bij uitstek cadeautijd. Seasonal reading, heet dat tegenwoordig modieus.

Daarom dat er weleens een op maat gesneden vertelling tot bij de recensent dwarrelt, simultaan met de eerste sparrennaalden van de in huis gehaalde kerstboom. Het genre van het kerstverhaal blijkt onverslijtbaar: een toefje ontroering en romantiek, (al dan niet wrange) liefde, een sociale dimensie en soms een vleug moraliteit erbovenop. Sinds Charles Dickens' A Christmas Carol hebben honderden auteurs zich eraan gewaagd - van Louisa May Alcott via Anton Tsjechov tot Truman Capote of Jeanette Winterson, of bij ons Stefan Brijs en Godfried Bomans.

De naam Ingvild H. Rishøi zal u misschien niets zeggen. Mij tot voor kort ook niet. Volgens de uitgeversblurb is ze een van de bekendste Noorse schrijvers. Haar nu door uitgeverij Koppernik ontdekte kerstvertelling Stargate gaat vergezeld van lovende quotes uit ongeveer elke Scandinavische krant of tijdschrift. Boekeninfluencers pikten de korte roman intussen op. Zijn de glitterballen terecht? Is de nieuwe Astrid Lindgren werkelijk opgestaan?

Alle ingrediënten zijn in Stargate voorradig om er een zakdoekvriendelijk boek van te maken. Aan een zeker Het meisje met de zwavelstokjes-gehalte valt evenmin te ontkomen. Toch zet Rishøi je voortdurend op het verkeerde been: verwacht je allerminst aan een zoetgevooisde kerstsaga.

De setting van Stargate: de Oslose volkswijk Tøyen. De hoofdrolspelers zijn twee opgroeiende kinderen, de 10-jarige Ronja en de 16-jarige Melissa, plus een steeds weer naar de alcohol grijpende vader (én een gestorven moeder). Hoe maken ze van december toch nog iets feestelijks?

De aanloop naar kerst kondigt zich geaccidenteerd aan. Zal vader zijn tijdelijke baantje als kerstboomverkoper kunnen houden of vlucht hij naar plaatselijke kroegen met namen als Stargate of Vrienden ('dat café had Vijanden moeten heten')? We kijken mee vanuit het perspectief van de wereldwijze maar ook dromerige Ronja, die zich voortdurend zorgen maakt. En terecht. Met vader loopt het al snel weer mis. Want, ja, 'er stroomt altijd wel ergens bier'. Voorschotten op zijn loon gooit hij over de balk. Ronja denkt: 'Ik hoop dat iemand Stargate kort en klein slaat en alle biertappen in de wereld dichtdraait.' Noodgedwongen nemen Ronja en Melissa de touwtjes in handen en gaan ze zelfs kerstbomen versjacheren. Snel verzeilen ze zelf in een louche handeltje. De kersthandel, 'die zit vol klootzakken'.

Grimlach

Er tuimelt nogal wat miserie over de schrandere hoofden van Ronja en Melissa, maar aan miserabilisme doet Rishøi niet. Er is ruimte voor een grimlach af en toe. Ze pent haar verhaal op in korte, tikkende dialogen of in grillige, abrupte zinnen, waarbij ze naar het einde toe de magisch-realistische toer opgaat. Storender zijn de talloze cursiveringen.

Zullen Ronja en Melissa alsnog 'de mooiste fjordenspar van Enebakk' de hunne mogen maken? Eind goed, al goed? Niet echt. Het ziet ernaar uit dat vader voorgoed van de wereld raakt én de kinderbescherming ingrijpt. 'Het heeft geen zin om te vechten', zegt papa altijd. 'Vergeet het maar, the fight is fixed.'

Ronja ijlt tijdens een stormachtige nacht richting het bos, waar de kachel van hun idyllische, oude vakantiehuisje warmte lijkt te kunnen bieden. Of is het een fata morgana?

Het fraai uitgegeven en met veel symboliek opgetuigde Stargate is niet volgens de geijkte kerstpaden uitgezet. Rishøi vermijdt elke bitterzoete teneur, maar stevent ten slotte toch op de ontroering af.

Kerstmis heeft iets met arme kinderen. Sinds het victoriaanse tijdperk is dat 'iets' een liefdesaffaire geworden. Hans Christian Andersen was de vaandeldrager van het sentimentele, naar de strot grijpende kerstverhaal. Wie heeft nooit tranen weggeslikt bij zijn Meisje met de zwavelstokjes? Waarschijnlijk deed Astrid Lindgren dat ook, want zij schreef met wintersprookjes als De rode vogel en Speelt mijn linde, zingt mijn nachtegaal een Andersen-tribuut voor de twintigste eeuw.

En nu zijn we weer een eeuw verder, maar kinderarmoede is nog niet uitgeroeid, kerstbomen worden naar huis ­gesleept door wie het kan betalen, en de Noorse Ingvild H. Rishøi schreef met Stargate een kerstverhaal gezien door kinderogen. Kinderogen die te veel gezien hebben, en die te weinig hebben om te vieren.

De tienjarige Ronja en haar tienerzus Melissa wonen met hun vader in de volkswijk Tøyen bij Oslo. Een moeder is er niet, papa doet zijn best. Hij houdt van zijn kinderen, maar hij houdt nog meer van kroeglopen. Zit hij niet in ­café Starlight, dan wel in café Vrienden. 'Dat café zou ­Vijanden moeten heten', vindt Ronja. Want elke keer weer slaat het de hoop en de gelukkige dagen aan diggelen. Dan verliest papa zijn job, is de koelkast leeg, wordt de stroom afgesloten en overleven de zusjes op cornflakes met koude melk. Ronja wil blijven hopen, maar soms krijgt de wanhoop haar te pakken: 'Het was alsof ik helemaal plat was geworden. Het was alsof ik een papieren pop was, maar niemand ondersteunde me.'

De hoop licht toch weer op - schitterend als een kerstslinger - wanneer Melissa een job als kerstbomenverkoper krijgt. Haar baas ziet meteen dat haar kleine zusje een ­perfect uithangbord zou zijn voor zijn keet: ze is mager, lief en arm. Daar trekken klanten hun portemonnee voor open, daar zien ze een Andersen-personage in. 'Een hongerig kind dat door een raam naar een gebraden gans staat te kijken. Dàt is wat mensen kerstsfeer noemen.' En Ronja brengt kerstkransen aan de man, ze droomt van Nesquik in haar melk en een eigen kerstboom.

Maar dit zou geen kerstverhaal in het spoor van Andersen zijn als kinderdromen vervuld worden en papa de koelkast vult met eten. Rishøi serveert de lezer een 'Stille nacht, ijzige nacht' met een ambivalent einde - dat naïeve zielen doet dromen van een hutje in het bos, van kaarsjes op dennentakken, en een brandende kachel. Maar wie Andersen en Lindgren gelezen heeft en ogen heeft als Melissa - 'zulke mooie ogen, ze zijn zo troebel' - die weet dat wakker zijn geen pretje is als je arm en verloren bent. Dat voor altijd slapen te verkiezen is, dat er weinig hoop en geen ­hemel is. Zoals Melissa met haar eenentwintigste-eeuwse nuchterheid zegt: 'Geloof is voor de moskee'.

Toch heeft dit verhaal iets van engelenvleugels. Het is donker, ja - maar ook teder en poëtisch, het speelt een ­fragiel spel met lege bladspiegels en korte paragrafen. En je legt het weg met een krop in de keel, je bent een beetje wijzer en een klein beetje kapot.

Vertaald door Liesbeth Huijer, Koppernik, 155 blz., 22,50 €.